Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne u dzieci. Jak je rozpoznać?

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD) u dzieci to problem, który często jest mylony z dziecięcymi rytuałami lub chwilowymi lękami. Jednak gdy obsesyjne myśli i kompulsywne zachowania zaczynają negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie dziecka, może to być sygnał, że mamy do czynienia z OCD. Jak rozpoznać zaburzenia obsesyjno-kompulsywne u dziecka? Na co zwrócić uwagę i kiedy warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą?

Czym są zaburzenia obsesyjno-kompulsywne?

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD) to zaburzenie lękowe, które objawia się nawracającymi, natrętnymi myślami (obsesjami) oraz powtarzalnymi czynnościami (kompulsjami). Najczęściej dzieci odczuwają silny lęk związany z obsesyjnymi myślami, np. obawą przed zarazkami, symetrią przedmiotów czy strachem przed skrzywdzeniem kogoś bliskiego. Aby złagodzić ten lęk, zaczynają wykonywać kompulsywne rytuały, np. wielokrotne mycie rąk, układanie rzeczy w określonym porządku czy powtarzanie pewnych słów lub gestów.

Obsesje to niechciane, uporczywe myśli, które budzą lęk, a kompulsje to działania podejmowane w celu zneutralizowania tego lęku. Oprócz wspomnianych rytuałów mogą to być także wielokrotne sprawdzanie zamków, obawy przed zanieczyszczeniem, unikanie określonych miejsc lub sytuacji czy powtarzanie czynności w określonej kolejności. Wiele dzieci z OCD odczuwa silny stres, jeśli nie mogą wykonać swojej „rytualnej” czynności, co może prowadzić do wybuchów złości lub lęku.

Jak odróżnić OCD od typowych dziecięcych rytuałów i nawyków?

Dzieci często mają swoje rytuały, np. zasypianie z ulubioną maskotką, liczenie kroków czy określony sposób ubierania się. Rytuały są naturalnym elementem rozwoju dziecka i pomagają mu radzić sobie ze stresem. Jeśli dziecko zaczyna odczuwać silny lęk w sytuacjach, gdy nie może wykonać danej czynności lub gdy rytuały znacząco wpływają na jego codzienne funkcjonowanie (np. spóźnia się do szkoły, bo musi wykonać określoną sekwencję ruchów), może to być sygnał OCD.

Jeśli dziecko spędza dużo czasu na wykonywaniu określonych czynności, unika pewnych sytuacji z powodu obsesyjnych lęków lub reaguje silnym stresem na przerwanie rytuałów, warto skonsultować się z psychologiem. Ważnym objawem OCD jest również to, że dziecko czuje, że „musi” wykonać daną czynność, nawet jeśli nie rozumie dlaczego.

Jak pomóc dziecku z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi?

Jeśli objawy OCD zaczynają wpływać na codzienne funkcjonowanie dziecka – np. utrudniają naukę, kontakty społeczne lub powodują znaczny stres – warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą dziecięcym. Najlepsze efekty pracy ze specjalistą przynosi terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która uczy dziecko, jak radzić sobie z obsesjami bez konieczności wykonywania kompulsji. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy objawy są bardzo nasilone, lekarz może zalecić farmakoterapię.

Jak wspierać dziecko w radzeniu sobie z OCD? Kluczowe jest okazywanie wsparcia i unikanie wzmacniania obsesyjnych zachowań – np. nie należy uspokajać dziecka, zapewniając je, że jego lęki są nieracjonalne, ale raczej zachęcać je do stopniowego ograniczania kompulsji. Pomocna jest także codzienna rutyna, która daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, a także edukowanie go na temat mechanizmu OCD – im lepiej dziecko zrozumie swoją chorobę, tym łatwiej będzie mu nad nią panować.